Nazewnictwo
W Gorczańskim Parku Narodowym, podobnie jak i w pozostałej części Gorców, zachowało się wiele lokalnych nazw terenowych (toponimów). Są one świadectwem historycznych zmian, jakie zachodziły tutaj przez kolejne wieki. Określają niemal każdy szczyt, potok, zbocze lub inne miejsce ukryte w głębokich ostępach leśnych. Wiele z nich sięga swym rodowodem czasów średniowiecznego osadnictwa, kiedy zarówno ludność rolnicza, jak i wołoscy pasterze nazywali poszczególne uroczyska. Duża liczba powstała w ostatnich wiekach, kiedy eksploatowano gorczańskie lasy, inne przyjęły się od niedawna. Część nazw jest nadal używana przez mieszkańców gorczańskich dziedzin, jak i przybywających gości.
Jedną z najstarszych jest nazwa grupy górskiej, wymieniana w średniowiecznych dokumentach. Wywodzi się prawdopodobnie od staropolskiego słowa „gorzeć” – co oznacza płonąć, palić. Słowiańskiego pochodzenia są: Dział, Pasiek, a także Niedźwiedź.
Bogate nazewnictwo zrodziło się w XIV i XV wieku, kiedy w Gorcach pojawili się pasterze wołoskiego i ruskiego pochodzenia. Wołoski źródłosłów mają: Kiczora, Magura, Groń, Przysłop, Runek, Suhora. Takie nazwy, jak: Czerteż, Basielka (Wasielka), Borysówka, Fiedorówka, Furcówka, Ustrzyk – mają pochodzenie ruskie.
W Parku bardzo liczne są toponimy zawiązane z przyrodą ożywioną. O pierwotnym składzie gatunkowym lasów mówią nazwy uroczysk: Bukowina, Jaworzyna, Jaworowe, Jasionów, Olszowy Potok. Miejscom występowania niektórych gatunków zwierząt przypisano nazwy: Jastrzębie (polana), Żubrowisko, Do Borsuków.
Wiele nazw jest związanych z gospodarowaniem człowieka na gorczańskich polanach i w pierwotnej puszczy. Co i gdzie wypasano, wskazują: Wolarnia, Krowiarka, Kozyrka. Zwierzęta pojono w Koryciskach, Żłobach, a w upalne południe przeżuwały na Mieredzyskach (małych polankach). Stada zamykano w koszarach – stąd Kosarzysko i Koszarek.
Wraz ze wzmożoną w XVIII i XIX wieku eksploatacją gorczańskich lasów związane są toponimy: Wrąb Górny, Śrembiska, Wyrobisko, Spaleniec, Spalone. Na sposób zagospodarowania drewna wskazują liczne Limierze, Huciska lub Potasznia. Tartaki umiejscawiają: Traczysko, Do Tramów.
Najliczniejszymi wydają się być nazwy dzierżawcze, wywodzące się od imion lub nazwisk właścicieli polan: Józefowa, Ludwikowa lub Bieniowe i Świnkówka. Uzupełniają je określenia fragmentów lasów, stanowiących własność poszczególnych wsi: Las Krempaski, Las Porębski.
Obecne są również toponimy zaczerpnięte z gwary: Paciepnica, Łocha, Łochowy Potok.
Fizjografię terenu określają nazwy topograficzne. Na charakter rzeźby wskazują: Kopa (polana), Kopieniec, Czubaty Groń, natomiast na wychodnie i ostańce skalne – Białe Skały, Kudłoński Kamień (zwany też Kudłońskim Bacą). O głębokich i skalistych dolinach potoków świadczą: Głębieniec lub Głęboki (potok), Skalisny lub Skalisty (potok), Urwisków Potok. W gorczańskich ostępach sporo jest młak, wypływów wód i źródeł, które lokalizują określenia: Zielone Młaki, Okrągła Młaka, Olchowa Młaka.
W ostatnich kilkudziesięciu latach pojawiły się nowe. Przykładem jest Papieżówka – nazwa stylowego schronu robotniczego w dolinie Kamienicy, powstała po wyborze na Papieża kardynała Karola Wojtyły, który w roku 1976 zatrzymał się w nim na kilka dni.
Janusz Tomasiewicz
Bogate nazewnictwo zrodziło się w XIV i XV wieku, kiedy w Gorcach pojawili się pasterze wołoskiego i ruskiego pochodzenia. Wołoski źródłosłów mają: Kiczora, Magura, Groń, Przysłop, Runek, Suhora. Takie nazwy, jak: Czerteż, Basielka (Wasielka), Borysówka, Fiedorówka, Furcówka, Ustrzyk – mają pochodzenie ruskie.
W Parku bardzo liczne są toponimy zawiązane z przyrodą ożywioną. O pierwotnym składzie gatunkowym lasów mówią nazwy uroczysk: Bukowina, Jaworzyna, Jaworowe, Jasionów, Olszowy Potok. Miejscom występowania niektórych gatunków zwierząt przypisano nazwy: Jastrzębie (polana), Żubrowisko, Do Borsuków.
Wiele nazw jest związanych z gospodarowaniem człowieka na gorczańskich polanach i w pierwotnej puszczy. Co i gdzie wypasano, wskazują: Wolarnia, Krowiarka, Kozyrka. Zwierzęta pojono w Koryciskach, Żłobach, a w upalne południe przeżuwały na Mieredzyskach (małych polankach). Stada zamykano w koszarach – stąd Kosarzysko i Koszarek.
Wraz ze wzmożoną w XVIII i XIX wieku eksploatacją gorczańskich lasów związane są toponimy: Wrąb Górny, Śrembiska, Wyrobisko, Spaleniec, Spalone. Na sposób zagospodarowania drewna wskazują liczne Limierze, Huciska lub Potasznia. Tartaki umiejscawiają: Traczysko, Do Tramów.
Najliczniejszymi wydają się być nazwy dzierżawcze, wywodzące się od imion lub nazwisk właścicieli polan: Józefowa, Ludwikowa lub Bieniowe i Świnkówka. Uzupełniają je określenia fragmentów lasów, stanowiących własność poszczególnych wsi: Las Krempaski, Las Porębski.
Obecne są również toponimy zaczerpnięte z gwary: Paciepnica, Łocha, Łochowy Potok.
Fizjografię terenu określają nazwy topograficzne. Na charakter rzeźby wskazują: Kopa (polana), Kopieniec, Czubaty Groń, natomiast na wychodnie i ostańce skalne – Białe Skały, Kudłoński Kamień (zwany też Kudłońskim Bacą). O głębokich i skalistych dolinach potoków świadczą: Głębieniec lub Głęboki (potok), Skalisny lub Skalisty (potok), Urwisków Potok. W gorczańskich ostępach sporo jest młak, wypływów wód i źródeł, które lokalizują określenia: Zielone Młaki, Okrągła Młaka, Olchowa Młaka.
W ostatnich kilkudziesięciu latach pojawiły się nowe. Przykładem jest Papieżówka – nazwa stylowego schronu robotniczego w dolinie Kamienicy, powstała po wyborze na Papieża kardynała Karola Wojtyły, który w roku 1976 zatrzymał się w nim na kilka dni.
Janusz Tomasiewicz